Η ανακάλυψη & η ιστορία του καφέ

Ο Κάλντι ήταν ένας βοσκός στα βουνά της Αιθιοπίας. Μια μέρα παρατήρησε ότι οι κατσίκες του ήταν πολύ πιο ζωηρές, όταν έτρωγαν τους καρπούς ενός θάμνου, που έμοιαζαν με κεράσια. Όταν δοκίμασε κι εκείνος, βεβαιώθηκε ότι οι καρποί του έδιναν περισσότερη ενέργεια. Το είπε σε έναν μοναχό στο κοντινό μοναστήρι, ο οποίος έφτιαξε ρόφημα με τους καρπούς και εντυπωσιάστηκε από το πόση εγρήγορση του έδωσαν….

Οι καρποί διαδόθηκαν σταδιακά στην περιοχή, αργότερα στη χώρα και μέσω εμπόρων, έφτασαν και στην αραβική χερσόνησο, κάποια στιγμή τον 12ο αιώνα. Ο βοσκός είχε ανακαλύψει τον καφέ! Η χώρα που εξέλιξε πρώτη τον καφέ ήταν η Υεμένη, όπου έβρασαν τους κόκκους και έφτιαξαν το διάσημο πια ρόφημα. Από εκεί προήλθε και το όνομα του. «Qahwa», που προφέρεται «κάουα», ήταν μία από τις λέξεις που χρησιμοποιούσαν οι άραβες για το κρασί, το οποίο αντικατέστησε ο καφές ως το πιο διαδεδομένο ποτό, καθώς το αλκοόλ απαγορεύτηκε από το Ισλάμ. Η λέξη πέρασε από πολλά στάδια και μετατροπές, με κάθε χώρα να χρησιμοποιεί διαφορετική προφορά, μέχρι που κατέληξε στη μορφή που είναι γνωστή σήμερα.

Η διάδοση του καφέ σε όλο τον κόσμο…

Έγινε το πιο δημοφιλές ρόφημα όχι μόνο των Αράβων, αλλά και των Περσών και των Τούρκων. Βενετοί έμποροι τον έφεραν στην Ιταλία, όπου αρχικά αντιμετωπίστηκε ως «σατανικό ποτό», μέχρι που τον δοκίμασε ο Πάπας Κλήμης Η’ και ενθουσιάστηκε τόσο με τη γεύση, που έδωσε την άδεια να τον καταναλώνουν ελεύθερα όλοι οι Χριστιανοί. Τον 17ο αιώνα, οι Ολλανδοί ήταν οι πρώτοι που κατόρθωσαν να πάρουν σπόρους από τους Άραβες, καθώς απαγορευόταν η εξαγωγή τους, για να διατηρήσουν το μονοπώλιο. Οι Ολλανδοί τους φύτεψαν στις αποικίες τους στην Ινδονησία…

Τον ίδιο αιώνα και αφού το ρόφημα είχε διαδοθει σε όλη την Ευρώπη, αναπόφευκτα ο καφές έφτασε και στον «Νέο Κόσμο», την Αμερική. Οι Ευρωπαίοι άποικοι αρχικά έπιναν κυρίως τσάι, όπως συνηθιζόταν στη γηραιά ήπειρο. Το 1773, όμως, όταν επιβλήθηκε βαρύς φόρος στο τσάι από τον βρετανό βασιλιά Γεώργιο Γ’, έγινε πατριωτικό καθήκον των Αμερικάνων να μποϊκοτάρουν το τσάι και έτσι στράφηκαν προς τον καφέ, που μέχρι σήμερα είναι το πιο δημοφιλές ρόφημα στη χώρα. Ο περίφημος βραζιλιάνικος καφές προέκυψε από την προσπάθεια του Francisco de Mello Palheta, που ταξίδεψε μέχρι τη Γουϊνέα, για να πάρει σπόρους από τους Γάλλους αποίκους. Φυσικά αρνήθηκαν να τους πουλήσουν για να διατηρήσουν το μονοπώλιο, αλλά τελικά ο Palheta κατάφερε να τους εξασφαλίσει χάρη στη γοητεία του. Η σύζυγος του κυβερνήτη τον ερωτεύτηκε και οι σπόροι του καφέ ήταν μια ασήμαντη θυσία για τον αγαπημένο της. Τους έδωσε κρυφά και άλλαξε την ιστορία του ροφήματος. Έτσι έφθασε ο καφές στη Βραζιλία, όπου λόγω του κλίματος και των τεράστιων εκτάσεων, η χώρα έχει πλέον τη μεγαλύτερη παραγωγή καφέ, η οποία αποφέρει τεράστια έσοδα. …

Οι ποικιλίες του καφέ…

Δύο είναι οι βασικές καλλιέργειες του καφέ και τα είδη των θάμνων απ’ όπου προέρχονται οι καρποί. Η Arabica, γνωστή και ως «Coffea Arabica», η οποία αποτελεί το 70% της παγκόσμιας κατανάλωσης. Ο καφές έχει ελαφριά γεύση και περιέχει σχετικά χαμηλή ποσότητα καφεΐνης. Η δεύτερη καλλιέργεια ονομάζεται «robusta». Το φυτό αντέχει περισσότερο στις κακουχίες απ’ τον Arabica και γι’ αυτό από πολλούς θεωρείται πιο παραγωγικό, αλλά χαμηλότερης ποιότητας, καθώς η γεύση του καφέ είναι πιο πικρή. Από αυτές τις δύο καλλιέργειες, έχουν προκύψει χιλιάδες ποικιλίες, από μεταλλάξεις των φυτών, ανάλογα με την περιοχή που φυτεύτηκαν και τις διάφορες αναμείξεις που έκαναν οι καλλιεργητές. Φυσικά πια υπάρχουν και αμέτρητοι τρόποι παρασκευής, όπως ο φραπέ, ο καφές φίλτρου, ο ιρλανδέζικος και πολλοί άλλοι. Εν αρχή όμως ήταν ο καφές που πίνουμε στο μπρίκι….

Ο «τούρκικος καφές» …

Αν και «ανακαλύφθηκε» στην Αιθιοπία, ο καφές διαδόθηκε κυρίως στην αραβική χερσόνησο. Τον 16ο αιώνα έφτασε και στην Κωνσταντινούπολη, από Σύριους εμπόρους. Ο αραβικός,  ή ελληνικός ή τούρκικος ή βυζαντινός καφές, βράζεται μαζί με το νερό για πολύ λίγη ώρα, μέχρι που τα δύο υλικά αναμειγνύονται πλήρως. Διαδόθηκε σε όλη την Ευρώπη και επικράτησε ως ένα από τα πιο δημοφιλή ροφήματα, μέχρι και την εμφάνιση του «καπουτσίνο» στις αρχές του 18ου αιώνα. …

Ο «καπουτσίνο»…

Ο «καπουτσίνο» εμφανίστηκε στον 18ο αιώνα στην Αυστρία και έγινε ιδιαίτερα δημοφιλής στις χώρες της κεντρικής Ευρώπης. Διέφερε από τον «ελληνικό» στη μέθοδο παρασκευής, γιατί ο καφές φιλτράρονταν πριν φτάσει στο ποτήρι. Πήρε το όνομά του από τις καφέ ρόμπες που φορούσαν οι Καπουτσίνοι, ένα τάγμα μοναχών της καθολικής εκκλησίας. Στη Βιέννη, όπου πρωτοεμφανίστηκε, ήταν γνωστός ως «kapuziner» και περιγραφόταν ως «καφές με κρέμα και ζάχαρη». Φυσικά η μορφή που είχε τον 18ο αιώνα διαφέρει πολύ από τον καπουτσίνο που πίνουμε σήμερα, ο οποίος αναπτύχθηκε στην Ιταλία τον 20ο αιώνα, παράλληλα με την εφεύρεση των μηχανών για την παρασκευή καφέ…

Ο «εσπρέσσο»

«Espresso» σημαίνει «γρήγορο» στα ιταλικά και πράγματι, ο δημοφιλής καφές δημιουργήθηκε από έναν Ιταλό, τον Luigi Bezzera, που βιαζόταν να φύγει για τη δουλειά του τα πρωινά. Κατασκεύασε μία μηχανή που λειτουργούσε με ατμό, ο οποίος έσπρωχνε το νερό πάνω στους κόκκους του καφέ με τεράστια πίεση. Το αποτέλεσμα ήταν ένα «σφηνάκι» καθαρού καφέ, με έντονο άρωμα και γεύση. Ένα δυναμωτικό ρόφημα που αφύπνιζε τις αισθήσεις, μετά το ύπνο. Από το 1905 που κυκλοφόρησαν στην αγορά οι μηχανές του Bezzera, ο καφές espresso έγινε ο αγαπημένος των Ιταλών.

Οι «κάψουλες»

Τη δεκαετία του 1970, ο εργαζόμενος της Nestle, Eric Favre, έκανε τον γύρο της Ιταλίας, αναζητώντας τον τέλειο εσπρέσο. Τον βρήκε στη Ρώμη, στο καφέ Sant’Eustachio. Παρατήρησε ότι με τον τρόπο που τον ετοίμαζε ο μπαρίστα, άφηνε να περάσει περισσότερος αέρας, οξυγονώνοντας έτσι το ρόφημα και απλευθερώνοντας περισσότερη γεύση και μυρωδιά. Ο Favre επέστρεψε στην πατρίδα του, την Ελβετία, και προσπάθησε να βρει ένα τρόπο να εφαρμόσει το μυστικό του Ρωμαίου μπαρίστα στα πειράματά του. Τελικά δημιούργησε μία κάψουλα, που περιείχε συγκεκριμένη ποσότητα καφέ και η ίδια της η συσκευασία λειτουργούσε ως φίλτρο. Η κάψουλα τοποθετούνταν σε ειδική μηχανή, η οποία την τρυπούσε, αφήνοντας έτσι το νερό να περάσει μέσα από τον καφέ, με μεγάλη πίεση και ελεγχόμενη θερμοκρασία. Η διαδρομή του καφέ από τις κατσίκες του βοσκού στην Αιθιοπία, μέχρι τις μηχανές του εσπρέσσο είναι μεγάλη, αλλά κάθε φορά που πίνουμε ένα καφέ, καθώς ξυπνάμε ή λέμε τα νέα μας στην παρέα, ξέρουμε ότι στο σύγχρονο πολιτισμό είναι κάτι παραπάνω από ένα ρόφημα….